Hoe slim zijn vissen nu eigenlijk?

5 & 6 oktober 2024 is het Het Weekend van de Wetenschap. Leuk om eens te kijken hoe de wetenschap naar vissen kijkt. En daarbij hebben we gekozen voor het onderwerp: hoe slim zijn vissen? Aan de hand van verschillende buitenlandse studies geven we antwoord op deze vraag.

Vissen werden lange tijd beschouwd als eenvoudige dieren zonder veel denkvermogen. Echter recente studies van de 21e eeuw, waarbij vissen centraal stonden, wijzen erop dat vissen slimmer zijn dan we denken. Waar blijkt dit zowel uit?

Vissen beschikken over probleemoplossend en aanpassend vermogen
Recent onderzoek heeft aangetoond dat vissen in staat zijn tot verbazingwekkende vormen van probleemoplossend vermogen. Vissen kopiëren zelfs het gedrag van andere vissoorten om er zelf beter van te worden, bijvoorbeeld op de vlakken: voorplanting, het vinden van voedsel en het herkennen van roofdieren. Meer informatie hierover kun je vinden bij het The National Center for Biotechnology Information: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3049094/

Onderzoek gepubliceerd in “Scientific American” laat zien dat sommige vissoorten in staat zijn om te leren van ervaringen en zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Zo kunnen vissen zich aanpassen aan zaken als klimaatverandering, lees hier meer over op: https://www.scientificamerican.com/article/fish-turn-on-genes-to-adapt-to-climate-change/

Vissen zijn sociaal
Verschillende vissoorten vertonen zelfs complex sociaal gedrag. Een studie in “Nature Communications” toonde aan dat bepaalde vissen sociale hiërarchieën vormen en samenwerken bij het zoeken en jagen naar voedsel. Meer informatie kun je hier vinden: https://www.nature.com/articles/ncomms2781

Vissen beschikken over emoties
Een intrigerend aspect van vissenintelligentie is hun vermogen om emoties te ervaren. “Applied Animal Behaviour Science” rapporteerde dat sommige vissen pijn,  stress en angst kunnen ervaren, wat wijst op een vorm van emotionele intelligentie. kortom goed zorgen voor je aquarium en haar bewoners. Hier kun je meer vinden over dit onderzoek: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0168159104000498

 

Wat moet je doen als je vis uit het aquarium is gesprongen en nog leeft?

Een kleine nachtmerrie voor jou en de vis in kwestie. Deze springt uit je aquarium en ligt spartelend (of stuil) naast het aquarium? Wat kun je het beste doen in deze situatie? Lees de onderstaande tips om voorbereid te zijn als je in deze situatie terecht komt.

Pak als eerste de vis zo snel mogelijk voorzichtig op en plaats hem terug in het aquarium. Zorg ervoor dat je handen schoon zijn en vrij van zeep en andere viezigheid omdat deze schadelijk kunnen zijn voor de huis en schubben van de vissen. Fijn is het als je handen een klein beetje nat zijn, je kunt je handen hiervoor even in het aquarium water doet.

Controleer op verwondingen: Bekijk de vis zorgvuldig op eventuele verwondingen. Als je zichtbare verwondingen opmerkt, overweeg dan om een zoutbad (20 gram per liter water) of een behandeling voor wondverzorging toe te passen. Het zoutbad activeert de natuurlijke slijmlaag van de vis dat daar dus van hersteld. De vis is na het zoutbad met ongeveer 10 minuten weer klaar om in het eigen aquarium te zwemmen. Het herstel van beschadigingen aan bijvoorbeeld de schubben kan weken duren.

Preventief is het belangrijk om te voorkomen dat de vis opnieuw uit het aquarium springt. Dit kunnen vissen doen vanwege een slechte waterkwaliteit, hun natuurlijke gedrag in het wild, of te veel (territoriale) vissen. Lees hier meer over springende aquariumvissen.

Een goede maatregel is natuurlijk ook het bevestigen van een aquarium, al is het belangrijk om de oorzaken van de spring-neigingen van de vissen weg te nemen.

welzijn aquariumvis

Hebben mijn aquariumvissen het (wel of niet) naar hun zin?

Hoe weet je nu eigenlijk of je aquariumvis zich gelukkig en tevreden voelt?  Vijf uitingen van een vis die het naar zijn zin heeft zetten we op een rijtje.

1. Actief gedrag

Een gelukkige vis is actief en zwemt rond in zijn aquarium. Hij toont interesse in zijn omgeving en zijn medebewoners. Als je vis vaak verstopt zit in een hoekje van het aquarium of weinig beweegt, kan dit een teken zijn van stress, ziekte of ongemak.

2. Gezond eetlust

Actieve vissen hebben honger en tonen enthousiasme wanneer je ze voedert. Als je vis zijn voedsel weigert of overmatig voedsel laat liggen, kan dit duiden op gezondheidsproblemen. Let op de kwaliteit van het voedsel en zorg ervoor dat het geschikt is voor je vissoort.

3. Heldere kleuren

De kleuren van je vis zijn een weerspiegeling van zijn gezondheid en gemoedstoestand. Heldere, levendige kleuren duiden meestal op een gelukkige vis. Een vis die zijn kleur verliest of er bleek uitziet, kan last hebben van stress of ziekte.

4. Normale ademhaling en zwemgedrag

Observeer het ademhalingsritme van je vis. Het is normaal dat vissen af en toe naar het wateroppervlak zwemmen om lucht te happen, maar dit mag niet te vaak gebeuren. Overmatige ademhaling kan een teken zijn van zuurstoftekort in het water. Ook let je op het zwemgedrag. Als je vis moeite heeft met zwemmen of ongewone bewegingen maakt, is dat een teken dat er iets mis is.

5. Sociaal gedrag
Sommige vissoorten zijn van nature sociaal en gedijen het beste in gezelschap van hun eigen soort. Let op hoe je vis zich gedraagt ten opzichte van zijn medebewoners, zeker als het gaat om vissen die normaal gesproken het liefst in een schooltje zwemmen. Als hij constant agressief is of geïsoleerd leeft, kan dat een teken zijn van problemen.

kunnen vissen drinken

Drinken vissen? En hebben vissen ook dorst?

Om te begrijpen of vissen zelf water drinken, is het belangrijk om eerst te begrijpen hoe vissen water opnemen. Vissen leven in een omgeving die vrijwel volledig uit water bestaat, en hun lichaam heeft ingenieuze mechanismen ontwikkeld om water op een natuurlijke manier op te nemen.

Vissen halen water via hun kieuwen binnen. Dit proces dient niet alleen voor ademhaling, maar ook voor het opnemen van de benodigde hoeveelheid water om hun lichaam goed te laten functioneren. Dit betekent dat vissen constant water binnenkrijgen, zij het niet bewust..

Hebben vissen dorst?

Het begrip “dorst” zoals wij dat als mensen ervaren, is niet van toepassing op vissen. Ze hebben geen bewustzijn of gevoel van dorst zoals mensen dat hebben. In plaats daarvan reguleren vissen hun lichaamsvocht op een instinctieve manier.

Wanneer een vis overtollig water heeft ingenomen, elimineert het dit via urine en de afgifte van vloeistoffen door de kieuwen. Aan de andere kant, als een vis water moet behouden om uitdroging te voorkomen, kan het zijn urineproductie verminderen en overtollig zout uitscheiden via speciale zoutklieren in hun lichaam.

De rol van osmoregulatie

Dit proces van het reguleren van het lichaamsvocht wordt osmoregulatie genoemd. Het is van vitaal belang voor de overleving van vissen, omdat ze in verschillende omgevingen leven, variërend van zoet water tot zout water en alles daartussenin. Osmoregulatie stelt vissen in staat om hun interne zout- en waterbalans te handhaven, ongeacht de omstandigheden.

Het belang van schoon water in het aquarium

Hoewel vissen niet zelf “drinken” in de menselijke zin van het woord, is schoon en gezond water van het grootste belang voor het welzijn van je vissen. Een goed onderhouden aquarium met zuiver water, geschikte watertemperatuur en de juiste pH-waarde zorgt voor een optimale omgeving voor je vissen. Hierdoor kunnen ze hun osmoregulatieprocessen efficiënter uitvoeren en zullen je vissen zich gelukkiger en gezonder voelen.

springende vissen

Waarom springen vissen uit het water / aquarium?

Niet alle vissen springen uit het aquarium. Vaak zijn het vissen die van nature in het wild in snelstromende wateren leven, zoals beken en rivieren, die meer kans hebben om uit het water te springen. Voorbeelden van dergelijke vissen zijn zalmen, regenboogvissen en sommige meervalsoorten.

Waarom doen vissen dit?

Er zijn verschillende theorieën, maar de belangrijkste reden lijkt te zijn dat ze proberen te ontsnappen aan ongunstige omstandigheden in hun aquarium. Dit kan te maken hebben met waterkwaliteit, temperatuur, onjuiste voeding, te weinig schuilplaatsen, of zelfs territoriale conflicten met andere vissen. In sommige gevallen kan het gedrag ook hormonaal zijn, bijvoorbeeld tijdens het paarseizoen.

Maatregelen om springgedrag te voorkomen

Als je wilt voorkomen dat vissen uit je aquarium springen, zijn er enkele stappen die je kunt nemen:

  1. Zorg voor een geschikte leefomgeving: Zorg ervoor dat je aquarium voldoet aan de behoeften van de vissen die je huisvest. Dit omvat het handhaven van optimale waterwaarden in het aquarium, zoals temperatuur, pH-waarde en hardheid. Zorg ook voor voldoende schuilplaatsen en zwemruimte.
  2. Kies je vissen zorgvuldig: Als je al weet dat je aquarium geen geschikte omgeving biedt voor vissen die van nature in snelstromende wateren leven, overweeg dan om andere soorten te kiezen die minder vatbaar zijn voor springgedrag.
  3. Voed je vissen juist: Overvoeding kan leiden tot een ongezonde leefomgeving en ongewenst gedrag bij vissen. Voer je vissen met mate en zorg ervoor dat ze de juiste voeding krijgen.
  4. Dek je aquarium af: Een effectieve manier om te voorkomen dat vissen uit het aquarium springen, is door het te voorzien van een deksel. Zorg ervoor dat de afdekking goed past en geen ruimte laat voor ontsnapping.
  5. Houd territoriale vissen gescheiden: Als je territoriale vissen hebt, zorg dan voor voldoende schuilplaatsen en ruimte om conflicten te verminderen. Soms kan het nodig zijn om vissen in aparte tanks onder te brengen.
goudvissen

Kan ik goudvissen bij tropische vissen houden?

Nee, je kunt goudvissen niet bij tropische vissen houden.

Dit komt doordat goudvissen koudwatervissen zijn en hebben daarom een watertemperatuur van 18-22 graden Celsius nodig. Tropische vissen hebben een watertemperatuur van 24-26 graden Celsius nodig. Een stukje warmer dus. De verschillende watertemperaturen zorgen ervoor dat de twee soorten vissen niet samen kunnen leven.

schuilplaats aquarium

Hoe kun je schuilplaatsen maken in je aquarium?

Aquariumvissen hebben schuilplaatsen nodig om zich veilig te voelen en te verbergen, ze voelen zich veiliger en hebben ook minder stress. Idealiter heeft een aquarium meerdere schuilplaatsen. 

Schuilplaatsen kun je op verschillende manieren creëren.

  • De meest natuurlijke manier is het toevoegen van planten aan je aquarium. Vissen kunnen zich tussen de bladeren schuilhouden en uitrusten / slapen
  • In het aquarium kun je ook kienhout, een holle boomstam en stenen plaatsen, alle natuurlijke producten die de vissen ook kennen uit hun natuurlijk omgeving. Deze bieden kleine veilig hoekjes en holtes waar de vissen kunnen schuilen.

  • Natuurlijk zijn er ook de decoraties zoals beeldjes. Ook deze kunnen als schuilplaats bieden en tegelijkertijd een grappig en/of uniek detail vormen bij de inrichting van je aquarium.
guppy agressief

Waarom vechten mijn guppy’s zoveel met elkaar?

 

Guppy’s kunnen onderling vechten om verschillende redenen. Soms is het gewoon een kwestie van territorium of voedsel, maar guppy’s kunnen ook vechten als ze zich bedreigd voelen of als ze zich vervelen.

Guppy’s zijn vooral hele sociale vissen, dus het is belangrijk om ervoor te zorgen dat ze genoeg ruimte hebben in hun aquarium en dat er genoeg voedsel is. Als guppy’s niet genoeg ruimte hebben of niet genoeg voedsel krijgen, kunnen ze gaan dus gaan vechten voor een eigen plekje.

Guppy’s kunnen ook agressief gedrag vertonen als ze zich bedreigd voelen door een andere vis of als ze zich vervelen.
Je zou bij deze redenen kunnen proberen om je aquarium dan anders in te richten., bijvoorbeeld met meer aquariumplanten.

Meer weten over de guppy? Lees dan onze Guppy gids

aquarium rotsen

Is het normaal dat mijn aquariumvissen tegen de rotsen en decoraties wrijven?

Het is normaal dat aquariumvissen tegen de rotsen wrijven. Dit is een manier voor de vissen om hun schubben schoon te maken en te polijsten. De rotsen helpen ook bij het verwijderen van onzuiverheden van de vissen. Sommige vissen wrijven ook tegen de rotsen om hun lichaamstemperatuur te reguleren.

Kortom geen probleem en gewoon natuurlijk gedrag.

Slapen vissen met hun ogen open?

Dat klopt! 

De belangrijkste evolutionaire gedachte hierachter is dat vissen niet willen dat ze iets overkomt. En die kans is natuurlijk vrij groot als je met je ogen gesloten zwemt in een natuurlijke omgeving met roofvissen om je heen. 

Vissen blijven dus heel alert tijdens het slapen. Opvallend (of juist niet) is het dan ook dat heel veel vissen niet eens beschikken over oogleden en dus hun ogen niet eens kunnen sluiten. Vissen die wel beschikken over oogleden gebruiken deze vooral ter bescherming van hun ogen (en niet bij het slapen).